Kawmeti (Bos taurus) e ben wan sortu meti u a gunomruhufu tiki fu a ordi Cetartiodactyla, famili Bovidae. A e ben wan bobowatrameti. A umali meti e ben nen wan kaw, a manli meti e ben nen wan stiri. Wan oks tu klosi e ben wan kastreri stiri. Wan rundi e ben wan domestiseri nakomili fu a sins a Medium Ten usterbi metisortu, a uroks Bos primigenius.

Wan kawmeti

Da e sei disi ten pruberi du disi urformu baka tu resi, tansi meti dy da uli strangu opo leki. Wan fu den pasa noni proberi e ben dy fu a brada Heck, a so nen Heckrundi. A e ben upresi ini den Oostvaardersplassen nanga da libi initen hurdi. Togi a skiba moli e sal bliki wan rundi nanga strangu uli leki baka tu resi e sal disi no ten wan tru uroks sey.

Leki bakakawmeti (Bakratongo: herkauwer) e abi wan kaw for maga; lebmaga, bukumaga, netmaga nanga pensmaga. Wan kaw e abi ini totali 32 tifi. Bofu a e abi a no ukutifi nanga festifi, 6 frubakatifi nanga 6 bakatifi. Ondro a e abi a 8 festifi, 6 frubakatifi nanga 6 bakatifi.

Domestikasi kenki

Kawmeti e sei ala pasa ten via den man leki osometi e lay. Taki e ben skili o bigin ini pe naw a Sahara e ven. Ini a 7-1000-yari fru Jesus o ben da wan pasa gur klimati nanga o kon da den uroks fru. Da e ben via langa domestikasi pasa, oftoten flakubondi, rasi kon. Pasa e ben pasa rikti opo a produksi fu merki, trawan pasa opo a produksi fu meti nanga pasa trawan opo si sirifalyu. Pasa rasi e ben owrur rasi, pefu na pasa pikin eksempre da e ben. Disi ten e sey da inispani du disi owrur rasi tu lay. Taki biri u kulturhistorisi abraweygi, teli a genetisi diversiti tu protekti.

Kawmetikipi kenki

A rundi e ben alapasa abra ala pe den man wesi e ben via a nangateki nanga a kawmetikipi e ben wan gu sorsi fu no alawan meti, ma merki nanga lerbuba (kawbuba) fu den man tu. A ekstremi viaresi opo merkiopobringi e meki we taki a genetisi diversiti fu a kawmetiguru konstanti ten ateki. Gu stiri fruweki via artifisali inseminasi pasa dusun nakomili.

Merkikawmetikipi kenki

Mastitis efru sorokawmerkibobi (Bakratongo: uierontsteking) e ben wan fu a pasa frukon problemi ini a moderni merkikawmetikipi. Den korsu fu disi e kan inideli sey ini tri guru: den micro-organismi, a kaw sre nanga a milye pe ini a kaw frublifi.

 

Rasi agi kenki

Den kawrasi dy ini Bakrakondre frukon e ben deli ini tri guru: merki, tuguru nanga metirasi.

  1. Merkirasi: Disi meti e sey lay fu a si produksi fu merki. A resi-ay e ben pasa merki nanga eksiwiti produksi.
  2. Tugururasi: Disi meti e sey lay fu a produksi fu merki nanga fu a produksi fu meti. A resi-ay fu disi meti e ben, pasa meti nanga pasa merki.
  3. Metirasi: Disi meti e sey lay fu a produksi fu meti. A resi-ay e ben pasa meti.

Tugururasi e leki a gowru kesi, ma wan fati kaw gi no pasa merki nanga a wan gu merkikaw e ben no pasa meti. Nanga wan tugururasikaw e ben merkiproduksi redli tu gu nanga a metiopobringi redli.

Ini a ondroben tabla e ben den rasi nanga a si tipi nanga rasi agi. A rasi agi e sey masyin ini a rasibar dy p[p a koeschets fu a meti e ben. A grans deli fu den rasi du frukon opo a aldoti e ben biskrifi nanga drowi via Marleen Felius ini a buku Rundvee. Rassen van de Wereld. Duri 25 yari e abi a pasa leki 700 rasi biskrifi. A buku e ben no pasa nyunr eksempre fruteki.

Rasi
agi
Rasi nen tipi Rasi
agi
Rasi nen tipi
ANG Angler Merkirasi NOR Normande Tugururasi
AYS Ayrshire Merkirasi OD Abraben tugurutipi Tugururasi
BF British Friesian Merkirasi PIN Pinzgauer Tugururasi
FH Fries Hollands Merkirasi SAL Salers Tugururasi
FR Fries roodbond Merkirasi TAR Rarantaise Tugururasi
G (Groninger) Blaarkop Tugururasi WBL Welsh Black Tugururasi
GUS Guernsey Merkirasi AA Aberdeen Angus Metirasi
HF Holstein Friesian Merkirasi AUB Aubrac Metirasi
JER Jersey Merkirasi BA Blonde d'Aquitaine Metirasi
LV Lakenvelder Tugururasi BAZ Bazadaize Metirasi
NF New Zealand Friesian Merkirasi BBl Belgisch Witblauw Metirasi
NRB Noors roodbont Merkirasi BRA Brahman Metirasi
OF Abraben Friesian Merkirasi CHI Chianina Metirasi
OM Abraben merkitipi Merkirasi CHL Charolais Metirasi
WR Witrik Merkirasi DEV Devon Metirasi
ZRB Zweeds roodbont Merkirasi DIK Dikbil Metirasi
ABO Abondance Tugururasi GAL Galloway Metirasi
BR Belgisch roodbont Tugururasi GAS Gasconne Metirasi
BS Brown Swiss Tugururasi HER Hereford Metirasi
BV Braunvieh Tugururasi HI Highland Metirasi
DEX Dexter Tugururasi LIM Limousin Metirasi
DR Deens roodbont Tugururasi MAR Marchigiana Metirasi
FLV Fleckvieh Tugururasi ONB Ononi Ononi
MA Maine Anhou Tugururasi OV Abraben metitipi Metirasi
MON Montbelairde Tugururasi PIM Piemontese Metirasi
MRY Maas-Rijn-IJssel Tugururasi ROM Romagnola Metirasi
MSH Milking shorthorn Tugururasi VRB Verbeterd roodbont vleesveeras Metirasi

Pikturama kenki


 
Wikimedaglia
Disi e ben wan sten den flosi grati